Ha ka jingim jong ngi ki briew haman uwei pa uwei ki don la ka jong ka jong ka thong (Goal)ki briew ki bym don ïa ka thong ha ka jingim jong ki long lehnohei ban kha ïa ki sha kane ka pyrthei namar ym don jingmut long thik kum uta u dieng dymbur bymseisoh bad bymlerkam eiei.Ngin kynmaw u khynnah skul, ki nonghikai,nongtrei kam Sorkar,nongtrei bylla, nongtreikam business ,nongtrei sengbhalang (NGO),nongkitkam Niam bad wat ki nongialam jong ka ri bad ka jaitbynriew ki don la ka jong ka jong ka thong hynrei kine baroh ki jingthmu kaba ki kwah kin hap pat ban trei shitom ban duriap bad ban len lade ïa kiei kiei baroh wat la ki ïa kynduh ia shibun ki jingeh ne ki dieng pynkiang lym kumta ka thong jong ki kan shu sepei.
Hooid!ka long kaba shisha ba ha kane ka por bad ka juk kaba mynta (Science and Technology)ki briew ki ïa beh bha ïa ka jingnang jingstad bad ngi iohi ruh ba ki la lap bad shem bun ki rukom treikam bapher bapher lynba ki kor Science kiba ngim ju poi pyrkhat bad mutdur,lehse mynno ym ju da kham pyndonkam ne shem kum ha kane ka juk kaba mynta.U briew ula stad shisha kine kiei kiei baroh ngi ngeit skhem ba dei ki jingai sap ai talent da u Blei bad ka shong pat ha u khun bynriew ban pyndonkam ïa kita ki sap ki talent kiba u Blei ula ai ha ki briew kiba minot kiba trei shitom bad kiba len lade khlem da tyngkai shuh ïa ka por kaba kordor ki long kiba stad bad ki ioh ruh ïa kaei kaba ki kwah,ki bym treh ban trei shitom ki bym minot bad kiba jaituh ki dei ki briew kiba biej bad kiba shadien(backward).To ngin ïa phai khyndait kum ka nuksa na ka bynta ki samla ban jop ia ka thong ha ka jingpule.Ki samla ki dei ban kynmaw ban buh ïa ka thong (target)ha ka jingpule ka jong ki,ka jingminot,ka jingtrei shitom.ka jinglen lade,ka jingiaishah bad ka mon bajwat ki dei hakhmat eh ban don khnang ban ioh kheit ïa u soh jong ka jingjop.
Ki samla ki dei ban kiar shisyndon na kino kino ki kam kiba pynwit ha ka jingpule ka jong ki kum ha ka jingdih pynbuaid naduh u Biri,sikret,duma,golden,khoini,raja,ka kyaid,u kynja,u drug bad ban kiar ruh na ka jingïalang samla bym pat dei por khnang ba kan ym long mawjynthut ha ka jingpule ka jong ki.Ki samla ki dei ban kiar ruh na ki paralok kiba sniew bad ban ym lap miet tang ha ki kam sngewbha pyrthei ne ki kam kai, ki dei ban ñiewkor ïa ka por kaba kordor khnang ban ym babe kylla hadien.Ki samla ki dei ban kynmaw barabor ba ka jingpule ka dei kaba donkam eh khnang ba ynda ki la nang la stad kin ioh ka kam ka jam kaba bit babiang bad kan pynsuk ruh ym tang ïalade shimiet hynrei ïa ka ïing ka sem bad ia ki khun ki kti lashai la shisngi bad khamtam eh ban long ruh ki nongïalam ba shemphang ha ka ban ïalam ïa ka ri bad ka jaitbynriew.
Hooid!Bun ki samla ha kane ka juk kaba mynta ngi iohi ba kim pule lymmuh shuh kum ha ki por kiba mynshuwa,ki tip ban jied ïa ka laiñ (Course)bapher bapher khnang ba kan lah ban pynsuk ïa ki ha ka liang ka ioh kam ioh jam ne wat ban ban nang ruh ban trei kam lajong namar shisien peit iohi shai ba ha kane ka juk kaba mynta ka shitom bha ban ap khmih lynti tang ïa ka kam Sorkar (Government Job).Ban pass ïa ki kyrdan pule kiba halor ne kiba kham shajrong ka kam ban ioh te ka long kaba jwatshisha,bun ki samla ki ud ki lynñiar bym ioh kam ioh jam balei haduh katne katne ha ki por kiba mynshuwa pat wan khot hi na ïing ban leit join kam ym donkam hi ruh ban da apply makna ruh ym ioh,bun ki samla jong ngi ki poi sha ka leh klumar bad iaid klumar bad ha kaba kut ki kylla long ki mawjynthut ha ka imlang ka sahlang haba kumne ïano mo yn tei pop hato ym dei seh iwei pa iwei na ngi khamtam kito kiba don ha ka bor ne iktiar ban peit ïa kine kiei baroh.
Te kum ka jingkyrsiew thiah ba ka la dei ka por ban kyndit thih noh bad ban peit jngai na ka bynta ka lawei ki khun samla jong ngi lym kumta ka jaitbynriew jong ngi kan ïa kynduh shibun ki jingeh kumba ngi ka iohi mynta ba da ki phew hajar ki khun samla ki ba la nang la stad kiba shu shong khlem kam khlem jam,hooid kiba donlad don lynti ki lah ban seng ki kam lajong hynrei kiba duk ki bym donlad kin leit shaei? Kane ka long kaba eh haduh katta katta ban pyrkhat namarkata ngi kyrmen skhem ba ka Sorkar (Government)kum ka kmie kan leh eiei ba kan plie ki lad ki lynti na ka por sha ka por na ka bynta ka lawei ka jingbha ïa ki khun samla bad ïa ki ban sa wan khnang ba ka jaitbynriew jong ngi kan long kaba bit ba biang bad ba kiew shaphrang ha ki liang baroh.
Da u N.Francis L Thabah.
