Ka la dei ka por ba ngin ïoh da ki nongïalam kiba don ka jingkitkhlieh na ka bynta ka jaitbynriew jongngi

Ha ka juk jong ka social media bad internet mynta ngi lah ioh shibun ki khubor kiba ai jingmyntoi ha kiba bun ki bynta ha ka jingim jong ngi kaba man ka sngi. Hooid ki...

Kynjatshai

— 9 minutes read
Represent Image

Ha ka juk jong ka social media bad internet mynta ngi lah ioh shibun ki khubor kiba ai jingmyntoi ha kiba bun ki bynta ha ka jingim jong ngi kaba man ka sngi. Hooid ki don ruh shibun ki khubor kiba ngi ioh lyngba ki social media bad internet kiba lah ban ïalam bakla bad wat ïa ka ban pynjot ruh ïa ka jingim jong ngi. Namarkata ngi dei ban long kiba husiar ïa kaei kaba ngi iohsngew bad iohi lyngba ka social media bad internet.


Ka long ka jingshisha kaba ngi iohi bad kaba paw lyngba ka media bad internet ha kine ki sngi kaei kaba jia ha ki ri Iurop kiba pher bapher wat ha ka ri Amerika ruh. Ka jingwan rung jong ki briew kiba na bar haduh kaba ym lah shuh ban tehlakam bad ka daw jong ka jingbym lah ban tehlakam ka pynlong ïa ki bor synshar ba kin shem jynjar ban buddien ïa ki. Ki briew jong kine ki ri Iurop ki don shisha ka mynsiem kaba sngewlem kaba bha haba ki pdiang ïa kine ki briew sha ka ri jong ki, hynrei kaei kaba kim lah ban iohi pat ka long ka jingshim kabu jong kine ki briew kiba wan ban tuid sha ka ri jong ki. Ka jingpynbthei bom ha ka nongbah Paris bad ha ki jaka bapher bapher, ka jingshahleh beijot jong ki kynthei ha ri Sweden bad ka jingkiew jong ka jingngeit Islam ha ka ri England, France, Germany, Norway, Sweden bad kiwei kiwei de ka nang pynshlur shuh shuh ïa kine ki nongbuhai shnong ban pyntreikam shisyndon ïa ka aiñ jong ki (Shariah law) ha kine ki ri Iurop katba ki nang ïa roi bad ioh bor na kawei ka por sha kawei pat.


Kaba phylla pat ka long ba kine ki briew kiba leit buhai shnong sha kine ki ri Iurop ki leit sha kine ki ri namar ka daw jong ka jingshah pynshitom ha la ka jong ka ri bad kham bunsien ka dei ruh na ka daw jong ka jingpyntreikam ïa ka aiñ jong ki (shariah law) kaba pynlong ïa ki ban poi buhai shnong sha kiwei pat ki ri; bad kaba kham phylla shuh shuh pat ka long haba ki wan ban buhai shnong sha kine ki ri Iurop kiba long ki riew kiba laitluid, hynrei hadien ba ki la ioh ïa ka jaka baskhem ki sdang pyrshang ban pyntreikam pynban ïa ki aiñ jong ki (shariah law) ha kine ki ri Iurop kaba long kawei na ki daw kaba pynlong ïa ki ban phet na la ka jong ka ri.


U David Cameron jong ka ri England, u Nicholas Sarkozy jong ka ri France bad ka Angela Merkel jong ka ri Germany ki kubur ba ki la bakla ban pdiang ïa kine ki briew sha ka ri jong ki kaba khlem pud bad kiba kham bun napdeng jong kine ki nongwan buhai shnong ki dei na ki ri Muslim bad ki lap ruh ba kine ki briew ki long shisha kiba eh ban bud ïa ka rukom pyniaid kiba don ha ka imlang sahlang. Ka long ruh ka kabu kaba khraw ïa kine ki nongbuhai shnong sha ki ri Iurop namar haba ki poi sha kine ki ri ki ioh ei lut naduh ka ïing ban sah, ka dawai dashin, ka bam ka dih haduh ka pule puthi bad ki trai shnong pat mynta ki don hapdeng ka jingshitom ban ioh ïa ka jingmyntoi kaba ki dei hok ban ioh namar ba dei ma ki, ki trai shnong kiba siew khajna. Hynrei lada ki kren pyrshah ïa kine kiei kiei baroh ki kylla long pynban ki nongshun bad ki khot ïa ki, ki “racist” bad ki lah ban hap ha ka jinghshah pynshitom.Ka long da shisha kaba sngewsih haba ki nongïalam ha ka jaka ban ïada ïa la ka jong ka jaidbynriew, hynrei tang namar ka vote ki die pynban ïa la ka jong ka jaidbynriew. Mynta ki briew kiba hap hapoh ka European Union ki la shu ïa ang bad peit jawdud ïa ka ri Poland namar dei tang ka ri Poland ka bym shym la pdiang wat tang uwei ruh u nongbuhai shnong na kine ki ri Muslim.


Ka ri Poland ka kren pyrshah beit beit ïa ka jinglong kylluid jong ka European Union watla ka dei kawei na ki dkhot jong ka European Union ruh. Bad dei namar kane ka daw ba ka European Union ka buh ïa ka jingpyrkhing halor ka ri Poland ha ki katto kane ki bynta. Hynrei ha kaba kut pat ka long ka jingjop ïa ka ri Poland ban iohi ïa ka jingsuk bad ka jingshngaiñ ha la ka jong ka ri. Ka ri Poland ka sngewthuh ïa kaei kaba ka ieng namar ka la mad bad iaid lyngba ïa ka jingdum kaba khraw tam ha ka thma bah kaba ar bad kaba baroh ngi tip bha ïa kaei kaba jia ha Auschwitz, kaba hynriew million ki Jiw ki shah pyniap ha ka hukum jong u Hitler bad hadien ka jingsynshar jong u Stalin kaba la pyniap da ki phew hajar ngut ki nong Poland.


Hato katno ngi long kiba ïa pher na ki? Ngi long tang shitroh napdeng ki jaidbynriew kiba bun hapoh ka ri India bad lada kam don kano kano ka aiñ kaba lah ban treikam ban tehlakam ïa ki briew kiba na bar kata mut ka la nang shem jingeh katba ngi dang iaid shakhmat.Hooid nga lah ban ong ba, baroh ki Niam bad ki jingngeit bad ki jaidbynriew bapher bapher jong kane ka pyrthei ki don la ka jong ka jingthmu bad ngi dei ba long kiba husiar ban ioh jinghikai na kaei kaba ngi iohi ïa kaba la leit bad ia kaba mynta bad ka jingbym suidñiew ïa ka, ka pynlong ïa ngi ban pynbud ïa kajuh ka jingbakla.


Phi iohi lada ngi ki briew ngi pyrkhat ba ngi kham nang bad kham stad ban ïa U Blei bad ïa ka Ktien jong U, te ka la long lypa ka jingma. Haba U Blei U thaw ïa ka pyrthei, U buh ruh ïa ka kyndon khnang ba ka um kan ym ryngkang na ka hukum jong U (Pro 8:29). Haba U pyni ïa u Abraham ïa ka jaka kaba U mut ban ai ïa u bad ka pateng jong u, U Blei U buh ruh ïa ki kyndon ryngkat bad ka bynta khappud (boundary) kaba mut ba u Abraham bad ki pateng jong u ka Israel kam dei ban tam ïa ka khappud kaba U Blei U la ai (Jen 15:18). Namar ka ri bad ka jaidbynriew (nation) ka dei ka jingmut kaba wan na U Blei, hynrei ka jingsynshar kaba khlem pud khlem sam ne kaba tam ïa u pud u sam ba la buh ka dei kaba wan na u Bymman (Empire).

U Blei U ai ïa ki ri bad ki jaidbynriew ïa la ka jong ka bynta ban synshar bad kaba kwah rhah na kaei kaba la bynta ka wanrah ïa ka jingjot jingpra bad ka jingsngewsih. Ngam donkam ban pynshisha ïa kata ka, hynrei ka histori hi ka pynpaw ïa ka sakhi.Kaei kaba nga kwah ban ong ka long, ka ri bad ka jaidbynriew jong ngi ka long ka ri kaba la shon muhor da U Blei. Haba ka long kumta ka long kaba donkam ïa ngi ban ïa khun ïa la u jong u pud u sam ban pynsah ïa la ka jong ka ri bad ka jaidbynriew.

Ka ri Israel ka hap ban ïa khun tyngeh ban ioh bad pynskhem ïa la ka jong ka ri bad bun ki Khristan napdeng jong ngi ngi peit ïa kane ka ri kum ka ri kaba kyntang bad ngi kren shaphang ka jinglah jong kane ka ri la i kumba ba lada ka ri Israel ka khlaiñ bad ka kiew ha ka ioh ka kot ngi ruh ngi long kiba khlaiñ bad kiba kiew ryngkat bad ki.


Ngi shu ïa mutdur ïa kaei kaei ka bym lah ban long suda. Ngi donkam ban ïit ïalade bad ioh jinghikai kumno ban tei ïa kane ka jaidbynriew kaba kyrpang jong ngi ba kan long kaba skhem bad kaba khlaiñ naduh kaba hapoh bad shaduh kaba shabar. Ngim don da kawei pat ka jaka ban buhai shnong, kane ka long ka jaka kaba ngi hap ban ïa khun tyngeh ban pynsah lada ym dei na ka bynta jong ngi, hynrei na ka bynta jong ki hep kiba rit ki ban dang wan.


Ngi la khmihlynti ïa ki nongïalam jong ngi ban pynbeit ïa u pud u sam la bun bun snem, hynrei kam i poi shano shano ruh. Balei ka long kaba eh ïa ki nongïalam Khasi jong ngi ban ïa khun ban pynbeit ïa u pud u sam haduh mynta? Ne ka jingbym lah ban pynpeit ïa u pud u sam ka long ka eh namar ngim don kot don sla bad ka sorkar Assam kan nang leh katba mon namar ka biang lut ïa ki kot ki sla? Namarkata ki hap ban shu ap haduh 50 ne 100 snem ïa ka sorkar Assam ban ïa kren hadien ba ka lah ban pyllait por. Kaba mut hadien ba ka ioh ban klun bad pynsah bad pyndap lut da ki nongwei ki bym dei ki nong Assam ha ki jaka khappud kan sa shong ban ïa kren halor ka issue khappud.


Ka jaidbynriew jong ngi ka donkam ïa ka jingithuhpaw bad ngi donkam ruh ban pyrkhat janai halor kine kiei kiei baroh bad ym tang ban pyrkhat hynrei ban pyrshang ban leh eiei ruh halor kine ki bynta. Kam dei shuh ka por ïa ngi ban ïa kdew kti iwei ïa iwei, hynrei ban pynleit jingmut kumno ban trei shitom bad pynsgewthuh ia iwei pa iwei khnang ba ngi lah ban iohi ïa ka jingsynshar kaba don ïa ka jingkitkhlieh ïa ka ban pynurlong ïa ki jingeh kaba ka ri bad ka jaidbynriew jong ngi ka mad.


Kaba sngewtynnad ban pyrkhat shaphang ka jingsynshar laitluid ne jingsynshar paidbah kaba U Blei U la ai ha ngi kum ka ri bad ka jaidbynriew ka long ba, ka bor ka shong ha ngi ki paidbah, ngi ki paidbah ngi shim ïa ka rai ïa ka ban pynbha ne pynjot ïa la ka jaidbynriew na kawei por sha kawei por. Ka jaidbynriew jong ngi ka la iohi shibun bad ka dang ap khmih lynti ïa ki nongïalam kiba lah ban iaid ryngkat ban pynurlong ïa ka jingthrang jong ki.


Khadduh khadwai ka histori kaba kumno ngin pynsah bad ngin ai ïa ka lawei ka ban dang wan? Hato kin ïaroh ne kin tim ïa ka jingleh jong ngi?

Da u Badapjied Kurkalang