Ka Pynbeit Bordar Katkum Jinglap U Chief Justice Of India Ha Ki 70s

U Chief Justice Ka India  u Y. V Chandrachud, u kpa jong une u CJI ba mynta, D. C Chandrachud por wan ban peit halor pynbeit pud sawdong u la ong “Border settlement with only...

Kynjatshai

— 8 minutes read
Ka map jong ka jylla Meghalaya
Ka map jong ka jylla Meghalaya

U Chief Justice Ka India  u Y. V Chandrachud, u kpa jong une u CJI ba mynta, D. C Chandrachud por wan ban peit halor pynbeit pud sawdong u la ong “Border settlement with only sentiments without documents is futile “.”Ka Jingpynbeit bordar tang da i tympang khlem kot khlem sla im poi shano shano ruh “.

Ka History: La shna ïa jylla Meghakaya kum autonomous state (Khalor sa mih bluit bah Hopingstone Lyngdoh bad prof GG Swell ) hapoh Assam hu 2 Ïaïong 1970,da kaba pynïasoh ki lai distinct United Khasi and Jaintia Hills bad Garo Hills,hapoh ka Assam Reorganisisation (Meghalaya) act 1968. Bad ka Indira ka pynbna Assam reorganisation hu 1967. Mut aiu? La duhnong palat te la shna 1968 act marwei se phi khlem wer ïa ki ADCs ne Syiem, Dalloi ne Nokmas. Da u sia ïong la pruid lain ban ïoh lyngkha seisoh ban pynsngaid revenue.Bad la shoh tyndep palat ki leader jongngi kim bna ba ka North East Area (Reorganisation) Act 1971  kadei thik kum 1969 act. Ka sorkar Assam ha kato ka por ki lah te ban sait kti ban nym tip kumno ki Phareng ki la burom ïa ki jaka tribal. Namarkata ym lah te ban ong la ki Phareng ki la ai ïangi. U Governor ka Meghalaya ,haba u kren ïa bordar u la sah iu prek ha Shata dar! mynba u la ong ki governor por ïoh laitluid ki la dei ban shim ïa pynbeit border mar mar.  Lada phai sha history kum Nongwah ha Kamrup 1891, U Dollip Singh u la long u syiem ka Nongwah bad ki Nongwah ki dei Pure Khasi Stock. Sngewsih mar ïap u Dollip Singh wat la jingthung iu ban shimti ka long kat kum ka niam dustur Khasi, iu ne u syiem la pynhiar dor tang Sirdar. Por Laitluid India, ka National Conference  of United Khasi and Jaintia states ka la thoh shu His Excellency The Governor ban pynlong syiem biang hynrei um pyrwa. Na Borjhar sha Jirang ka Meghalaya ka la duhnong bun. Uei te ban pyrkhat ba u Dasakhiat Lamare uba la ieh khunswet ïa Mawhati bad ïashah iu Assam un nud ban wan ïakhun na Nongkrem. Umlaper 8 km kumba her tyngab na Umsiang kine pulit Assam dang nud rat dieng elektrik.

Bad phai sha Mikir: Na baroh ki 3 tylli ki distrik, ka Jaintia border ka la long kaba la shah lehbein  tam ha ka Assam . Ka Assam ka la long ka jylla kaba nyngkong bad khadduh eh kaba la leh khyllah tam(Iu Naga te im nud phi, peit Iu Mizo kumno thngad thngaw). La shna ïa ka Constitution jong ka ri India hu 26 u Kyllalyngkot 1950. Ka Part -X(artcle 244) bad Part XII (article 275) lem ruh bad ka 5th and 6th schedule ki ai bor ban ïada ïa ki briew bahap hapoh Scheduled Tribe bad ai pisa ruh kat jingdonkam. Shish phi hapoh 15 bnai hadien 26 1 1950,kata hu 13 April 1951,  Kane ka sorkar ka la mushlia bad ki jaka ki Riewlum pyrshah ïa ka ethno geography and Geo polity (Jaka ki Pnar  bad Jinglong kyrpang jaka buhai shnong). Ka jaka puta baheh bha jong ki Jaintia kaba ki don bala pynïasoh bad ki Phareng ha u 1835 (Peit map u RL Singh of National Geographic Society of India Varanasi pp675 to 695 appendix B) (R. L Singh Map ngi pule ha Matrik Assam Board of Secondary Education) la pynïasoh jubor bad United Mikir and North Cachar Hills District. Ki Mikir kim don border da lei lei bad Jaintia . Ki don shajngai bha sha Kupli Assam, spah mile na Saipung . (Sa sngewbha pule ka sla nyngkong ba kynmaw burom ïa ki Arngut ki Jaintia ba la shah set ha Nowgong jail bad shah pynïap, baroh ar ba dei  jaid Thaiang).

Lada phi pule Charles Lyall “Ki Mikir “1904 (ïoh ka kot na Spectrum Publication Guwahati bad Delhi ruh, Nangta AM Meerwarth’s Andamanese Nicobareese and Hill tribes of Assam, phin sa tip ba ki dei trai jaka Nowgong Sibsagar wat Kaziranga ruh.Lada pule Assam Tribune 11 Ïaïong 1941 “Nusib bapangnud kiba pli ki Mikirs “phin sa lap ki jingshahlehbein kine ki Mikir kiba dei trai shnong. Te halor Block 1 bad Block 2 kine ki politik, history bad RL Singh Map kin sa pynïoh ka hok ki Jaintia.Bad ha Gauhati University ka don ka kot ba thoh ïa ki Mikir da u Dr N. N Acharya uba la batai bniah bha ïa ki boundary ki Mikir. Bad balei u CM ka Assam u Himanta Biswa Sarmah um treh ban consult ne ïathuh iu paralok ba ieid thepmynsiem jong u u Conrad Sangma ka don ei ei te ha lyndet. Mut bulldozing tharai.

U Phillip Ramirez u thoh People of the Margin Across Ethnic Boundaries in North East India. La thoh hu 2014. Hangne ruh u ïathuh ïa 13 April 1951 haba ka Assam ka la pynduh ka hok jongki ha Lumding. Imat don volcano mo por hyndai “Lum Mih Ding “?

Bad parari to pule ine i lyngkdop sah jingkynmawieit ba jaw ummat “I joyfully dedicate this book The history of the People of Labang Nongphyllut and Langam Raliang TO Mr Trod Thaiang Sariang; & U Pin Thaiang Sariang who were beaten to death in Nowgong Jail just because they were not willing  that The Labang Nongphyllut area be part of the Mikir Hills District. The Labang Nongphyllut Langam Raliang area was forcibly carved out of The Jaintia Hills on 13th April 1951, and this year being the 50th Anniversary of this unhappy event this book is the Cry of the People of  fifty years of slavery 1951 -2001.Bad balei te ki nongïalam mynshwa kum ma Larsing Khyrriem u MLA Jaintia(1952-1957) bad Minister Assam kim bud dien lyngba ki kot ba long shisha?

Iu  Mikir u la phah u Assam ban mushlia bad u Naga. Bad mynta pat thied kylla u Naga. Peit Langpih la phah da Nepali ban pynïap 4 ngut ki nong Langpih. La hiar u bah Ardent mynsynnia sha Civil Hospital Nongstoin ban pyntngen ïa kiba haiing . La long elekshon bad ka bainong u la rem. Mynta te Nongkrem la stad bha phi. U Conrad Sangma bad Himanta Biswa Sarmah ki la leit sop sop ha Langpih. Nyngkong duh ki la kylla Lumpi. Khlieh Shrieh Lum dei lum, Pi te ym tip phi namar Assamese ruh ym don.  Mr Conrad Sangma tip iei ne mo? Lang mut Phlang mo. Pih mut Japih ktien Maram.  (Frogs right). Ki la pynlong Jingïalang sop sop. Mar tip u MlA bad MDC Rambrai Jyrngam, ki la rung jubor. Pulom ka kam. La ïaroh ïa u MDC basah ha Shillong.

Ha Sketeriat u Conrad u la propose head Count, Kane buit pohrati poh jait. Dei por Covid ba duk ki briew. La thoh ha Shillong Times ba BJP ka khlain Pisa Electoral bond haduh 520 hajar klur tyngka  bad ki bapli Langpih te la byndi. Shish phi khlem pynmih phi. Hadien pat ine i MDC I la long lok bad Conrad Sangma bad la join NPP te phi. 

Ka Maikhuli bad Philingkata ruh la shet Shillong Times. The Shillong Times of 11 April 2019 ka Appendix A “Lah ban ïohi kumno ka sorkar badonbor ka la knieh ïa ki skul, ki jaka rep bad wat ïa lumjingtep, bad nangta ki byrngem bad rah bor iu tymmen ba 85 snem Karta mynta 87. Ka sorkar ka shna jubor ïa outpost pulit,shna skul bad tih liewum ha jaka Meghalaya. Shaphang u lumjingtep ka case ka dang don ha Supreme Court. Kine baroh ki la jia ha shnong Maikhuli bad Philingkata ba hap ha Khanapara – Phillingkata  sector ha ka jaka ba ka iing u Chief Minister kaba la  tei jubor bad ïamynta ka dei ka Transit camp ka Assam State Transport Corporation, ba la shna beain ha jaka Meghalaya.”

Ka Shillong Times ka la pynmih ïa shithi jongnga bad ba content thik line by line, “The Himalayan Blunder “.Hynrei ynda sdang une u Conrad Sangma ïa MOU 1, I la kylla goal post. Lada jin ka la pyni biang  Ka Phillingkata bad Maikhuli kin nym leit sha Assam ban pynïam ïa ki longkmie hangto.Bad kine ki Riewieidri Riewieid Jaidbynriew ruh support iu ne u ban sa byndi lut ïa Khasi Jaintia.  Bad jaboh tam u Prestone Tynsong u la pyntngen da u lumjingtep ba dang don ha Supreme Court. U Conrad te uba peit jngai ban amend ïa Meghalaya Prevention sha regulation act ban rah Casino ha Maikhuli te u la hun jrut. Bad long thamula phi ba ïam ki Nongpoh ïa Casino. Thung MLA pat du dose Conrad Sangma.

Ka Meghalaya ka sniewbok bha. Ki print media phareng bun Propagandaists u Conrad ..Ka Meghalayan ka cancel beit. Leit phah tuh na cyber tip te phi cancel. U Meghalaya Times te shisien u thoh por ba u samla Bremly Lyngdoh jong ka UNO Green Activist u lap ba bthei kynroh ha Domiasiat. U Prestone Tynsong u la wer ïa NEHU ban tohkit. Nga la kylli ïa ki professor Physics bad Chemistry. Ki ïathuh ba haoid ka wah hajan ka long contaminated. Bad kane ka wah ka tuid sha Bangladesh. Ka sorkar Meghalaya ka don moral duty ban pyntip sha Bangladesh lyngba Delhi.Kam patiaw. I P Tynsong im hun ïa NEHU bad la wer IIT Guwahati kumba leh por kyllon I Maloi Khlieh. Nyngkong i IIT I excuse ba don eksamin. Mynta la lai snem, im pat wan. Bad IIT kam don hok ban pynkylla jinglap Ka NEHU kaba la rim bha ha saïan.

Long Katba long Mr Conrad Sangma Kane ka sien ha Hon Supreme Court te tough is the going and no bulldozing in court armed with  April 13  1951 breach of Constitution by the then governor bad ka hidden facts on Maikhuli and Philingkata blocked by none other than The Shillong Times.

Da i W. Passah, Nongkrem