Ka long shisha ka kabu kaba khraw ba ngi lah ban im bad ring mynsiem ha la ka Ri kaba don ïa ka jingsynshar laitluid. Hynrei, ka ju long ba ma ngi bad kito kiba ioh im laitluid ha ki ri jong ki, ngim suidñiew eh ïa ka jingkordor jong ka, katba kito ki bym ioh im laitluid ki thrang ïa ka bad ki kham sngewthuh ïa ka jingkordor jong ka. Lada ngi la sngewthuh, balei bun na ngi ngim shimkhia ban thep ïa la ka vote katba kiwei ki jaitbynriew kiba na ri thor ki kitkhia? Nga sheptieng ba ioh ngim tip ba ngi dei ban shim khia ïa kane kum ka jaitbynriew kaba kam ba ka don ha ka jylla Khristan. Nga i kumba ngim pat kot ban sngewthuh janai ïa ka jingsynshar paidbah.
Lada ngi kwah ïa ka jingkylla hapoh ka jaitbynriew jong ngi, kane ka long ka lad bad ka kabu ïa ngi kaba ngi lah ban leh eiei. Nalor kane kam don pat da kawei ka lad ka lynti bad kam myntoi ïa ngi ban kynthoh ïa ki briew kiba ngi la jied ne ban babe ïa kaei kaba ngi la dep ban rai. Ngi dei ban khmihlynti ïa ka jingkylla kaba dei ïa baroh salonsar. Ngi dei ban don ka jingthmu kaba ai ka lawei kaba shngaiñ ïa ki longdien jong ngi ha la ka jong ka ri.
Kum ka jylla kaba kam ïalade ba ka long ka jylla Khristan, nga shu kwah ban pynkhih khyndiat ïa ki jingmut jingpyrkhat jong ngi lang baroh, halor ka jingmut jong ka jingsynshar laitluid bad nangno ngi ioh ïa kane ka jingmut jong ka?
Ha nga marwei ynda haba nga shem ïa ka jingmih ne ka jingsdang jong ka jingsynshar paidbah ka pynkyndit bad pynlyngngoh shikatdei eh ïa nga bad ka la pynkylla shibun ia ka rukom pyrkhat jong nga ha kaba ïa dei bad ka synshar paidbah.
Mynshuwa nga ju pyrkhat ba ka jingngeit Khristan ka long tang kumno ba ngin ioh jingpynim bad kaba poi sha bneng, bad palat na kata baroh ki long kiba kynja doh bad kiba poi lut sha dujok. Hynrei, mynta hadien ka jingwad ba la bun snem, nga shem ba kam long satia kumta. Nga shem ba ka Baibl kam kren satia tang shaphang ka jingpynim bad kaba poi bneng, hynrei ka long ruh ka nongrim jong ka synshar khadar, ka ioh ka kot, ka longïing longsem, ka saian, ka put ka tem, ka pathai khubor, ka pule puthi, ka khaïi pateng bad ter ter.
Tangba ban shemphang ïa kane ngin dang shipor, namar la hikai ïa ngi la bun bun snem tang ha kawei ka bynta bad ngam ong ba ka long kaba bakla, hynrei ka long tang kawei ka bynta na kiba bun ki bynta. Lada phi la lah ban shemphang ïa kaei kaba nga ong, phi lah keiñ ban sngewthuh balei ba ka ri Israel wat la ka long ka ri kaba rit, hynrei ka long ka ri kaba stad bad kaba khraw tam ha ka pyrthei haduh kine ki sngi kiba mynta? Namar kine ki sngewthuh ïa ka nongrim kumno ban kyntiew ïa la ka ri bad ka lah ban long ruh ïa kano kano ka ri bad ka jaitbynriew kaba kwah ioh ïa kane kajuh ka jingkyrkhu.
Ha kane ka khyllipmat kaba mynta, ngin ïa peit tang ïa kane ka jingmut jong ka synshar paidbah bad ka nongrim jong ka. Kumba bun ngi shim ba ka jingmih jong kane ka rukom synshar paidbah ka wan na Greek, hynrei hangne pat ngin shem ba ka long kaba wan shuwa ïa ka por Greek. Ha ka jingpeit jong nga shem ba, ka nongrim jong ka synshar paidbah ka wan nyngkong na ka Baibl, ym da kumwei pat.
”To jied phi ïa ki briew kiba stad bad kiba shemphang bad kiba donnam hapdeng ki jait jong phi, bad ngan pynlong ïa ki, ki nongsynshar halor jong phi.” (Deut 1:13)
Tang kane shikyntien, kaba la pyndonkam sawhajar snem mynshuwa ka la long lypa ka nongrim (principle) kaba khraw ban seng ïa ka synshar khadar balaitluid. Ka nongrim (principle) kaba la pyndonkam saw hajar snem mynshuwa ka la ïathuh lypa ba kan pynmih kaei kaba U Blei U kular haba pyndonkam ïa ka, ngin ioh ïa ka jingkyrkhu bad haba ym pyndonkam ïa ka ngin long kiba tim.
Hadien sawspah snem tam eiei ha ka jinglong mraw ki Jiw (Jaitbynriew) ki long kiba la shah sloit lut ha ka jinglong briew, ki bym don la ka jong ka ri ban leit phai biang, ki bym don kano kano ka jingkyrmen na ka bynta ka lawei bad ki bym don kano kano ka lad ban shim jingkitkhlieh ïa la ka jong ka ri bad ka jaitbynriew. Hynrei, ïano U Blei U la ai ka jingkitkhlieh ban jied nongïalam? Ia ki Israel baroh. Ha kine ki sngi bun ki nongïalam Balang kim kwah ba kiba ngeit kin jied katba kum ka mon jong ki, hynrei ban kohnguh kat ïa kaba ki, ki pyniaid.
Ki kwah ban bat ïa ka rukom pyniaid ha ka kti jong ki, kim kwah ban ai ka jinglaitluid ha ki briew ban jied katba ki sngewdei bad ioh jinghikai na kaei ka rai kaba ki shim, kaba wan na ka jingkitkhlieh jong ki. Ki kwah ban pynjied ma ki, hynrei U Blei U shim ïa kine ki briew ki bym tip, bym nang bym stad, ki mraw, kiba duk, kibym don jingkyrmen, kibym pat ioh ïa ka hok ban jied nongïalam bad ïa kine U ong, phi jied ïa ki nongïalam.
Lada phi shim ïa ka jinglaitluid ban jied na ki briew kin ym long lano lano ruh kiba lah khreh ban shim ïa ka jingkitkhlieh bad kane ka kynthup ruh ha kiba bun bynta jong ka jingim. Phi iohi kaei kaba U Blei U leh? U kren tang shikyntien ka la pynkylla lut ïa ka jingmut jingpyrkhat jong nga bad jong ngi ha kaba ïa dei bad ka rukom treikam ha ka synshar khadar. Phi lah ban pyrkhat kaei kaba don ha ka Baibl baroh kawei?
Dei u Moses uba la seng ïa ka nongrim (principle) jong ka synshar khadar kaba ngi khot ka jingjied paidbah (Elective process).
U Blei U kwah ïa kine ki briew kiba dei ka jaitbynriew ba kin don ka jingkitkhlieh ban jied nongïalam, namar ki don ïa ka bor ban rai ïa kata. Ia ka jingpyntreikam ïa kane rukom, ngi lah ban shem tang ha ki ri kiba don ka jingsynshar laitluid. Ka jingkylli pat ka long, ha ka jingshim bynta jong ngi kum ki Khristan, lada phi long u nongïalam jong ka ri, phi kren ïa ka sur u paidbah?
Lada em, ka mut phi la iaid ha ka lynti kaba bakla. Haba kumta ngi lah mo ban ioh ïa ka rukom synshar kaba beit bad kaba khlem don jingduna? Ngi dei ban sngewthuh ba, ngi khlem ïa kren shapang ka jingbiang lut nadong shadong hangne, ka jingkylli ka long la ngi iaid jngai ne iaid jan na ka nongrim (principle) U Blei, kata ka long kaba kongsan. Kano kano ka ri kaba pyndonkam ïa kane ka nongrim (principle) ka long da shisha ka ri kaba ioh ïa ka jingkyrkhu, namar ba ka iaid ha ka lynti kaba dei.
Kaba sngewsih ban pyrkhat pat ka long wat la ngi tip mynta ba kane ka rukom pyniaid ka dei kaba la saiñdur da U Blei, phewse bun napdeng jong ngi ki Khristan ha ka ri Khasi, ngim da shim khia satia ban ïa shim bynta ha kaba jied nongïalam. Phi tip katno ki Khasi ki ju ïa poi ban thep vote ha ka por ilekshon? Ki dang long kiba duna bha, nga lah ban ong lehse 60 ne 70 na ka 100.
Lada tang ki Khristan ha kane ka jylla jong ngi ki vote, tang kiba ngeit kiba ju poi sha ki ïingmane man la ka sngi U Blei, kan jin da la don shibun ka jingkylla. Phi tip ba ngi don ka sorkar kaba tlot bad kaba nang iai tlot? Phi tip balei? Namar, ki briew kim shimkhia shuh, ki la ieh ïa ka mon kaba ki don bad kim sngew donkam shuh ban ïa shim bynta bad kane ka lynti kaba ngi shim ka long kaba bakla.
Lada ka dei ka kamram jong nga ban pyntreikam ïa kane ha la ka jong ka ri bad jaitbynriew, kum u Khristan, ka kamram kaba hakhmat duh ka long ban ioh iwei pa iwei ban vote. Ngam tip ïano kin vote, kam donkam ruh ban ong ïa ki ïano ban vote, ai ba kiwei kin leh ïa kata. Kaei kaba ngi dei ban iohi kum ka jaitbynriew, kum ka Balang ka long ba, ngi donkam ban ïa shim bynta ha kane ka kam. Ngi donkam ban shim ïa ka jingkitkhlieh bad shimkhia ha kaba ïa shim ïa ka bynta jong ngi bad lada ka jingmih ha ka jingjied jong ngi ka long ka bym seisoh, ngi lah ban ong ba ngi ruh ngi la ïa don bynta ban pynjia ïa kane ha ka kynti kaba mynta, ngin pyrshang ban wanrah pat ïa ka jingïapher ha kawei pat ka por.
Haba ka jingmih ka long kaba bha bad kaba seisoh, ngi lah ban ong ba, ngin iai pyrshang ban shim kum kane ka rai kham bunsien khnang ba ka ri bad ka jaitbynriew ka lah ban ioh ïa ka jinghikai. Iano phi kyrshan ha ka jingïajied nongïalam ka wan ba ar, kaba ïa don bynta ha ka jingïajied nongïalam ka long kaba nyngkong. Hynrei ha ngi, ngi ju buh hakhmat pynban ïano ngin jied. Baroh kane ka jia namar ngim sngewthuh kumno U Blei U treikam ha ka kam politik, kumno U Blei u synshar lyngba ka synshar khadar.
Ka synshar khadar kam dei ba kaba wan mih hadien ka pop ha Eden. Ki don ruh ba ong, “Ka kam politik ka long ka kam kaba jaboh bha” bad ngam tip nangno ka wan kum kane ka jingmut jingpyrkhat, hynrei mynta ngi tip ba ka kam politik ka long ka kam kaba khuid ba suba. Namar ka pynpaw shaphang ka jinglong U Blei ba U long U Syiem. Kaei kaba U Syiem U leh? U synshar. Kaei ka jingthmu jong ka synshar khadar? Ban wanrah ïa ka jingsynshar hok, tangba ka pop ka la pynjakhlia ïa ka synshar khadar bad ïa ka pyrthei hi baroh kawei. Ka long ka kamram jong ngi kum ki Khristan ban pynphai biang ïa ka synshar khadar sha U Blei, namar dei ma U Uba thaw ïa ka. Bad U kwah ban pynpaw biang ïa ka jingkhraw jong U lyngba jong ka.
Da u Bah Badapjied Kurkalang
