Kum ka kyrteng kum ka kam ka Meghalaya (The Aboth of Cloud) ka ri ne jaka ba tap da u lyoh ka da long shisha hi thik naduh na trai haduh ha khlieh naduh na sor haduh ha Nongkyndong naduh uba stad haduh uba bieit naduh uba shong skul haduh u nongrep, ha shisha la bun ki lok ki riew shimet ki Seng bad kiwei kiwei ki la kwah ban pynkylla noh ïa kane ka kyrteng namar ka jinglynga kaba la dap shoiñ la ïa ngiah bad kdang katba kiwei pat ki dang muja (enjoy) hynrei ka jingshisha halor kane ka long ba kine ki paralok kiba kwah ban pynkylla ia katei ka kyrteng ym dei ba ki isih ïa ka kyrteng Meghalaya hynrei ka jinglong riewdum ki nong Meghalaya.
Kumba long bad sngew u nongthoh hangne bad ruh ka jingong ba kane ka ri Khasi Jaiñtia ka dei ka ri Tipbriew tipblei lehse ka dei ha ki por ba kham mynshuwa hynrei mynta kam long shuh kumta lane ka Scotland of the East kane ruh ka la jngai nangta ka jingong ba ka Meghalaya ka dei ka Christian State kaba kiwei pat ki jaitbynriew ki shu mutdur na suiñ ha suiñ lane katei ka jingpyrkhat kaba na ïing jong kiba da don ka Akor ka burom ka ri ba shong ba sah ki Blei ki dkhen phewse yn da wan jngoh wan khmih kam long kumta.
Ka Syiem Sheba kaba sah bad don jngai na ka Hima Israel ka la bna bad iohsngew ïa ka nam bad ka jingstad bad ka Spah u Syiem Solomon kat haduh ba la ktik ïa ki jingmut jingpyrkhat jong ka ban da leit peit ban pynshisha ban da iohi da la ki jong ki khmat, ka la khreh la khrum bad thiaw ka la mih ban leit tiap haduh ban da poi ha ka jaka ba mut bad thmu phur ka la phur ka la pynhiar mynsiem da ka jinghun mynsiem jrut bad ang lyngngoh da ka jingkyndit haba ka la ïa kynduh mar khmat ïa u Syiem ka la ioh ban ïa shong kai ban rung ruh shapoh ka ïing Syiem kaba phyrnai da ka jingbuh jingsad ki mar ba kordor ki jingoh shrong bad pynwan dur bad ruh kiwei kiwei.
Kum ki Myntri jong u, ki Shakri, ka riam ne ki jainphong jong ki bad ruh ki jingbam ha ka miej jong ki khatduh ka la khlei ïa la ka dohnud ban ong ia kine ki kyntien “Ka la long ka jingbna kaba shisha kaba nga la iohsngew ha ka ri jongnga hi shaphang ki jingleh jong me bad shaphang ka jingstad jong me, hynrei ngam shym la ngeit ïa kita ki ktien haduh ba nga la wan bad ki khmat jongnga ki la lah iohi ïa ka te ha khmih shiteng ruh ym shym la ïathuh ha nga. Ka jingstad bad ka jingman bha jong me ki palat ïa ka nam kaba nga la ioh bna ha ka ri jongngi. Ka long khongpong ïa kane ka jingiathuhkhana kaba ym bna wat tang shiteng ïa ka jingshisha ka nam bad ka burom katba ha ka ri jongngi la pynbna bad ïaroh ïa kaba bha hynrei ynda ki briew kiba nabar ki kwah ban wan ban pynshisha ynda la rung hapoh kam long kumta kam ïa hap wat tang shiteng ruh. Kumta ka jingkylli ka long slem katno ka jingshai kan thaba tad lano ki kjat sngi kin sam lyngba ïa u Lyoh uba dum ba tap ïa ki jingmut jingpyrkhat jong ki briew ba shong hangne ba ngin ïa shai lang ban ïa im suk im sain ba ïa koit ïa khiah ban pynshisha ïa ka jingong ka ri tipbriew ri tipblei.
Ki katto katne ki jinglong dum ba ngi dei ban pynduh noh mardor (ïa kiei kiba nga la dep thoh ha ka “Syrwet ban sa jah noh” ngan nym thoh shuh hangne).
KI JINGPYNJABOH IA KA SHNONG KA THAW, KI LYNTI SYNGKIEN:-
Katba ki Dorbar shnong, ka Municipal, ki Seng ki dang ïaleh thma ban pynkhuid ïa ka Shnong ka thaw ki lynti syngkien ki paidbah ki dang muja ka bret jaboh, baroh baroh ki kwah ban leit peit ne shongkai sha Mawlynnong khlem da khein ïa ka jinglut jingsep hynrei ym don wat uwei ruh uba wan phai na katei ka jaka kaba khuid uba kwah ba ka shnong la jong kan khuid, la jan baroh ki shnong ki ïa buh ne pynkhreh ïa ki tin ki khoh ban thep ïa ki kot jot ki jaboh ym don pat na ki paidbah ba kwah ban thep ne pyndonkam ïa ki bad phi iohi ha trai ne sawdong ka tin kin phriang ki kot ki sikret lyngkhot ki snep jingpruid katba ka tin niut (Dustbin) ki ang rungheng kiba bun hi nga shait iohi ki bret ki plastick ne jaboh da kaba phai da dien ka khmat shawei katba ka kti bret jaboh shawei ka mat ïa hap shano shano kat shaba hap bad teng teng dei ïa ki briew kiba iaid ba ieng ruh.
Kiwei pat ki pynlang ïa ki niut baroh shi sngi ha ïing ynda la dum mynmiet kin sa leit theh ne bret sha surok ynnai ïa kren ïa ki nongshong iew ki nongshong dukan lada phi ong eiei ki don la ka jong ka nia kham lah ma ki ban ïa phi ki nongleit ong, phin peit ha ki ïingap kali phin rung sha ki Office sorkar ki kynroh ki post Electric la satah da ka jingtah shun wat lada dep thoh sngewbha wat tah shun ha kito ki dak hi kin ai lep da ka shun lano ki briew kin sngewthuh lano kin shai sa katno yn pynsngewthuh sa katno yn pynshai kine ki la dei kita ki briew kiba eh dohnud lada bieit ne ym sngewthuh ka jabieng lah ban hikai hynrei lada dum ka dohnud kumno yn hikai ne pynshai.
Ka kali ki briew ba dang shu dep ai rong dang shu dep siat lep da ka shun phi ong kim don khmat ne ym don dohnud. Teng teng ka footpath ne ka madan dang shu dep siang dewbilat biah bad hain saw da ka umbiah kwai balei ngim ïa sngewthuh noh lano ngin ïa shai hato la hikai ha skul ne ha ïingmane ban leh kumne ki kmie ki kpa kiba leh kumne kumno kin hikai ïa la ki khun ha ïing hangne te la dum ka pyrthei hap wad ïa u syiar sa shisien ba un kynih ba kan shai ka pyrthei.
Ka jingmih nangne ka long ba ngin shah beiñ ha ka pyrthei kin mih bun jait ki jingpang da ka jingbeh ka lyer ba sniew bad shibun ki jingeh to ngin pynlong ïa ka shnong ka thaw kaba khuid to ngin ïa tylli lang ban pynlong ïa ka ri kaba jyrngam wat ym ïa bret pathar ïa ki jaboh jabaiñ wat ym ïa tah shun klumar la shisha phi sngew ba kam long ka pop ban leh kumta ne ym don pulit ban kem ïa phi hynrei pyrkhat lem kata ka jingleh jongphi kan pynsngewtynnad ne em ïa kiwei pat.
KA KTIEN KA THYLLIEJ BA SNIEW:-
Baroh kiba iaid ba ieng ha lynti ne ha shnong ha thaw ha iew ha hat ne shong kali phin iohsngew ïa ki ktien ba sniew ne jakhlia (ktien sih) ki briew ba la mlien kim salia plak ki pyllait beit lada ha khmat ki longkmie ne ha khmat ki khyllung khynnah wat la phi don shi ïing shi sem ki ktien ba khlem akor teng teng haduh ban da par ñiangkhriat haba sngap bad lada phin ong kin ai daw ba dei ka ktien shnong ym tip mano ba hikai ne ka subject aiu kata, kumta phin ong ba ka dei ka ri shong sbai ka ri ka akor ka burom to ha surok u nongdih ne nongbuaid ba kren hynrei phin rung wat ha Office sorkar bad ha Secretariat ha kaba la ngeit ba shong ki briew kiba la nang la stad.
Hynrei da khongpong pynban dei kita kiba pyndonkam ïa ki ktien ba khlem akor kumno shuh sa u rit u ria u riew paidbah kine ki don la ka jingsngewsarong bad khyllew pynban phi ong kumno ki khyllung ba dang shu lait kren ki nang shuwa ka ktien khlem akor ha shuwa ba kin lait ban khot ‘Pa’ bad ‘Mei’ ki jaitbynriew ba wan na shabar ki nang shuwa ka ktien khlem akor ban ïa ka ktien ‘khublei’ bad kiwei pat ki ktien khasi mano ba hikai ngin kynnoh ïa no u dieng u maw uba hikai hynrei kynmaw lada phi sngew ba katei kam dei kaba sniew hynrei kan pynmong ïa kiwei pat kiba sngew phi don ka jinglaitluid ban kren katba mon hynrei phi dei ban tyngkai ïa la u thylliej ban ym kren lait lan namar kane kan ïalam sha kaba kham khraw ka jingsniew wat ong ka ktien shnong ioh ba kiwei kin mong.
KA JINGLONG BAD PYNIENG KALI KHLEM AKOR KI DRAIBAR (KHAMTAM KI KALI KAMAI) :-
Kane ka long ka bynta kaba kham donkam ban ïa kren ban ïa biang lang ha ka imlang sahlang. Ym don mano mano ba bishni ïano ïano ban thied ne ban niah kali hynrei kaba ngi leh ïa kano kano ngi dei ban don ka jingsngewthuh kum ki briew kata ka jingsngewlem ne ia tip lem nalor ki aiñ ki kyndon ba la duh da ki bor ka aiñ ki dang don shibun bah kiwei pat ki aiñ kiba khlem thoh ne buh namar lada thoh lut baroh nadong shadong yn ym don jaka shuh ha kane ka pyrthei hynrei la dei ban sngewthuh hi u nongthoh un ym lah shuh ban klet ïa kawei ka jingjia ha kawei ka por ha kawei ka jaka ba iwei i khynnah skul i la iam pangnud shisha katba i dang mih na skul bad ki paralok ban leit phai sha ïing ka la wan kawei ka truck da ka speed bad hamar pyrshah i khynnah u Draibar u la iuh ïa ka um ba jaboh kane ka la sied phur baroh shi rynieng nalor ba dei ki uniform ba lieh bad shai rong bad ka kali ka la leit la ka leit.
Shu pyrkhat lada jia ba dei i para ne ba ha ïing une u draibar un sngew kumno. Kiba bun bha kiba kum kine ki jingjia ym lah ban jer hangne tangba la shong ha u sterring ym don shuh kat ma nga hooid ki don kiwei kiba itynnad ka akor hynrei kiba bun ki dei kiba la iap ka jingïatiplem phin shong kali kamai hap rah spare u kynphad ban set ha ki shkor namar ka jingpynheh ïa ki jingtem naduh bym sngewlong shuh ka jinglong briew manbriew aiu kaba haduh katne eh bym don shuh ka bor pyrkhat baroh kiba bun ki sngewtynnad ia ki jingrwai hynrei haduh ban da jan pait ki tyndong shkor te em baroh nangta sa ka niah khlem akor phai la ka phai wat ha ka jaka bym dei ban phai ieng la ka ieng wat ha ka jaka bym dei ban pynieng bad ka ai signal wat haba kiwei pat ki kali ba bud naduh kin don jaka shuh ban iaid, ieng ruh wat ha ka footpath ba iaid ki briew teng teng ha khmat ka gate ki briew tang ban rung sha ïing ne compound la long la eh.
Ka jingieng ha khmat office ne dukan ki briew dei ban don kein khyndiat ka jingpyrkhat tangba lada thoh ne ong kumno kumno ruh katno ngut ki driver kali ki ban peit kot khubor lada thoh shi thoh haduh ban da dap ka pyrthei ruh ym don jingmyntoi hynrei lada na ka liang ka aiñ kin kham pyrkhing khyndiat lehse kan ïarap ba ym dei ban pynlait lan than ïa ki khyllung khynnah ban ñiah kali bad lada ki leh khlem akor than kin kham pynshitom bad ruh na ka liang ki paidbah ruh kin pyntip sha ki bor ka aiñ lada lap ïa ka jingkhlem akor ki kali bad sa kawei ka lada na ka liang ki Seng ne Association kali ki ai jinghikai ne maham teng teng kan ïarap shibun ym dei ban khot jingïalang tang haba kwah pynkiew dor bai kali dei ban peit ruh ïa ka bha ka miat lang. Kine ki shu long tang khyndiat ki jingkdew bad lehse kan ïarap ban iohi ïa ka jingshai ym ban shu ïa long riewkhlaw sah ban dang sah ha ka jingdum.
KA JINGBAM SAP:-
Bam sap shi bam sap ki nongthoh ruh la ngiah ki nongpule ruh la ngiah te hynrei ki nongbamsab pat ki bam shi bam sap shi sap ki ktha lano lano ruh ym don jingngiah ha ki por ba kham mynshuwa la lut u khawpnah la lut ki syiar na nongkyndong hana ban leit ai ïa u babu hynrei mynta pat ba ka pyrthei ba ka la shai kat haduh ba kata ka jingshai la thaba than ruh la jynjaw matlah sa ki khmat ban peit ba la sdang sa kata ka percentage bad kan ym slem shuh ba ki kmie ki kpa kin hap ai da ki khun ruh ba ki babu ne kita ki sab (sahep) kin ioh ban pynlong shakri ne ki mraw ne katba ki mon lada ki kmie ki kpa ki donkam ïa ki jingiarap na ki la bun da ka kwah ioh ei bam ei ne bam suk khlem ka jingtrei shitom ne jaw syep nalor ka bainong ne tulop ba la ioh ym pat hun hana ka shong ha ka khlieh trei kam ban kamai spah bym hok ka dohnud ba la shongkulai da u ksuid tymmen ym salia tang ban ioh spah kumno ngin khmih lynti ïa ka roi ka par ki shnong ki thaw ka ri bad jaitbynriew lada dang shong kulai u sab (bseiñ) u briew hi um dei uba bam sap hynrei ka jingbam sap ka pynsniew ïa u briew bad ïa ka imlang sahlang bad lada ong eiei don shibun ki daw ba la ïalam naduh Delhi u ban nang ban bam sap u dei u bieit.
