Ngi im ha ka juk jong ka jingïaleh ha kaba ngi hap ban ïa khun ïa ksaid man la ka khyllipmat la ha ki kam ki jam kamai kajih ne ha ki jingmut jingpyrkhat.Kum ka jaitbynriew pat haba ngi phai sha ka liang ka jingnang jingstad ka ioh ka kot bad ka rukom im ngin shem ba ngi la ïaleh ban ïa ryngkat kyrdan lem bad kiwei pat.Katba lada phai pat sha la ka tynrai ne nongrim la jongngi la nang ringswai ringsdot.Bad ngim ju phohsniew ban nang pynkhraw ne pynbha biang ïa ka burom kaba kum ka jaitbynriew Khasi Hynñiewtrep ngi la ioh ha ka mynnor.Dei hangne ba ha kawei ka sngi lada ngim leh eiei ngin sa kyllon noh ha khmat ki bor ba khlaiñ bad ba rieh jong kiwei pat kiba tip bad nang iai pule ïa ka jinglong ba tynneng bad bym skhem nongrim jongngi.
Namar lada ngi pyrshang katno katno ruh ban long lem thik kum kiwei te ngin nym lah lymda ngi don ïa ka tynrai ba pura kumba la ai da u nongbuh nongthaw.Ban maramot ïa la ka jong pat kan kham suk shibun.Hangne nga thew ïa ka rukom im (living standard) bad ïa ka buorm akor jongngi ha kane ka juk mynta.
Haba phai sha ki khun samla kiba long ka jingkyrmen jong ka lawei kumba ngi iohi mynta te ngi la sdang duh jingkyrmen.Balei?? Haba ngi iaid ha ki lynti synkien khamtam ha sor teng teng ngi sngewrem bad sngew lehrain ban peit ruh ban iohi ba wat ki khynnah skul ryngkat ki uniform ki la nud la shlan ban dih ki jingdih ba sniew bad ki ktien jakhlia kiba tad dor.Shano ka lawei ka jaidbynriew rit paid jongngi kan poi haba kumne.? Watla ym baroh ki long ne leh lut kumjuh hynrei kine kiba paw shabar pat ki pynhiar dor noh ïa ka buorm babha jong kiba bun ha khmat kiwei pat ki jaidbynriew.
Hangne ngi hap ban wad bad tih jylliew ban lap ïa ka tynrai kaei kaba pynlong ne pynshlur ïa ki khun samla jongngi ba kin tur sha ki jingpynjot ïalade.Ka lyngkor bad kamram jong ki kmie ki kpa ba ha ïing ha sem ki nonghikai bad nongïalam niam mynta ka hap ha ki jingkylli.Hato ngi ju kit khia mo ban pynwandur ïa la ki khun ki kti naduh ba ki dang lung ka ryta.Ngi angnud ba kin long kumno bad ngi btin da kano ka lynti ba kin ïaid.Lada ha ka ryta kaba ki dang dei ban kilan ïa la ka met ka phad bad ban pynproh ïa la ka bor jabieng bor pyrkhat ki ngop noh ha ki jingmlien basniew bad ki bilor kyiad te shaei keiñ ka lawei jong ki kan poi??.
Imat ngi la bakla hangno re hangno ha ka imlang sahlang bad katba ki por ki nang iaid ngim salia ban pynbeit ïa ki. Suki suki kine ki juh ki jingbakla ki kylla mlien bad myllen noh da baroh.Hynrei ngi dei ban kynmaw ba u symbai uba la bam khniang un nym lah ban pynmih ïa u jingthung uba bha.Kumjuh ki khun samla ki bym skhem ka tynrai ne jinghikai na la rympei kin nym lah ban ieng skhem pyrshah ïa ki jingpynshoi ki ban lam sha ka jingjot.Kum kine ki jingjia jingjot ngim bit ban shu ïa sngap kyllut ne peit matlah kumto khlem da pyrshang noh ban pynbeit pynbha pat sa shisien.Ka por ka la dawa jur ïa ngi baroh ban ïa tylli biang lang kawei ha ka ban kdew ïa ka lynti kaba dei ïa ki khun samla bad ban pynrung ha ki ïa ka mynsiem sumar lade bad ban sngew sarong haba ki leh ïa kaba dei.Kumjuh ban sngewrem ne sngewpoh ban leh ïa kino kino ki kam jakhlia kiba ktah mationg ïa ka ïing ka sem bad ïa ka jaidbynriew lajong.
Ka jingkhlaiñ bad ka maiñ jong ka jaitbynriew ka shong ha ka jingphuh jingphieng bad ka mynsiem ieid ri jong ki samla kiba mih na ka.Ki samla kiba ieid bad burom ïa la ka jong ka riti dustur la ka long kano kano ka dur ruh, kiba tip la ka kamram bad kit ïa ka lyngkor haba ka imlang ka sahlang ka dawa na ki.
Kumta ki dei ban long kum ki shipai kiba la khreh bad kilan bha ban mih shakhmat ban ïa khun da ka jingshlur ïa bun ki jingeh kiba lah ban wan la ha ïing ha sem ne ha ka imlang sahlang lada ki lap miet tang ha ki kam sngewbha ne jingmlien ba sniew tang katta ki la liem lypa ha ki nongshun ba bun jait kin pynjot bad kin tlot bor ym tang ïalade hynrei ïa baroh kito kiba shaniah bad don jingkyrmen ha ki.Namar ki jingïaleh ba nyngkong eh ne u nongshun ba marjan bad shyrkhei tam uba jwat ban jop dei ki jingmlien ne jingkyrni ha ka bam ka dih kiba sniew kiba ngi hap ban ïa khun marwei da lade ïalade hi.Kiwei kin nym lah ban leh eiei khlem ka mon ba jwat nalade.
Da i V. Buhphang
